Przebudowa systemów melioracyjnych bez zbędnych formalności, a także możliwość wykonania stawów retencyjnych do 5000 m2 powierzchni i 3 m głębokości jedynie na zgłoszenie – to najważniejsze zmiany w ustawie Prawo wodne. Dzięki uproszczonym przepisom rolnicy zyskują zachętę do retencjonowania wody na własnej ziemi, co pozwala optymalnie nawadniać uprawy bez konieczność drenowania zasobów wód podziemnych. Więcej proretencyjnych inwestycji w zlewniach rolniczych prowadzą również Wody Polskie – wszystko dzięki przyznaniu możliwości ubiegania się o setki milionów złotych dofinansowania ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
W dobie zmian klimatycznych, skutkujących częstszym występowaniem suszy i powodzi, szczególnie ważna jest racjonalna gospodarka wodna, dzięki której można przeciwdziałać tym zjawiskom. Ma to ogromne znaczenie na terenach wiejskich, które są narażone na niedobory wody i suszę rolniczą, ale też problem podtopień. Lokalne działania z zakresu małej retencji pozwalają gromadzić wodę i zatrzymać lub spowolnić spływ wód. Poprawiają bilansu wodny w okolicy, dzięki czemu możliwe jest odpowiednie nawodnienie upraw, czyli w efekcie wyższe plony. Budowa śródpolnych oczek wodnych, zbiorników, stawów, zastawek, czy przepusto-zastawek na rowach melioracyjnych, a także tworzenie nadwodnych pasów roślinności i zadrzewień wpływa korzystnie na rozwój bioróżnorodności i odtwarzanie tradycyjnych krajobrazów rolniczych oraz pozwala redukować poziom zanieczyszczeń pochodzących z nawozów. Obowiązujące od tego roku ułatwienia w Prawie wodnym, stwarzają możliwość dogodnego dostosowania gospodarstw do wyzwań stawianych przez współczesne rolnictwo.
Przebudowa melioracji bez zbędnych formalności
Retencja wody w gospodarstwach rolnych jest koniecznością, a w tym celu można wykorzystać istniejącą sieć melioracyjną. Dzięki budowie piętrzeń i zastawek woda nie spływa szybko, ale pozostaje w okolicy przez dłuższy czas, zasilając i odnawiając stopniowo poziom wód gruntowych. W wyniku zmian w prawie, przebudowa rowów w celu zatrzymywania wody oraz obiektów drenarskich w celu hamowania odpływu wody nie wymaga żadnych zgłoszeń i pozwoleń. Wystarczy jedynie powiadomienie właściwego miejscowo zarządu zlewni Wód Polskich.
Powiadomienia dokonuje zakład, rozumiany jako osoba fizyczna lub przedsiębiorca, przed wykonaniem robót, czynności lub urządzeń wodnych. Zasięg oddziaływania nie może wykraczać poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, gdy zakład posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem na przebudowę rowów lub obiektów drenarskich.
Tak samo, żadnych zgłoszeń ani pozwoleń nie wymaga zatrzymywanie wody w rowach oraz hamowanie odpływu wody z obiektów drenarskich. Wystarczy, że zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, chyba że zakład posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem na zatrzymywanie wody w rowach lub na hamowanie odpływu wody z obiektów drenarskich.
Działania z zakresu retencji korytowej pozwalają na skuteczne przeciwdziałanie skutkom suszy rolniczej, zwiększanie retencji glebowej na gruntach ornych i przyczyniają się do zwiększenia plonów. Dzięki nim możliwe jest podniesienie poziomu wód gruntowych na okolicznych terenach, zaś zatrzymanie wody w górnych partiach zlewni zapobiega nadmiernemu spływowi z gruntów rolniczych i leśnych, co ma kluczowe znaczenie w zmniejszaniu kosztów związanych z wypłatami rekompensat spowodowanych skutkami suszy rolniczej.
Dla rolników i właścicieli gruntów zainteresowanych melioracją przygotowaliśmy poradniki, które zawierają aktualne informacje przydatne w załatwieniu formalności. Broszura „Melioracje wodne w ustawie Prawo wodne” jest dostępna do pobrania tutaj, zaś broszura „Pobór wód na potrzeby prowadzenia działalności rolniczej” tutaj.
Ułatwienia w budowie stawów
Przez wiele lat śródpolne stawy i oczka wodne traktowano często jako nieużytki, a wiele z nich na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci zniknęło z krajobrazu polskiej wsi. Tymczasem są cennym rezerwuarem wody, co ma kluczowe znaczenie w przeciwdziałaniu skutkom suszy rolniczej. Retencjonując wodę, utrzymują ją w pobliżu roślin uprawnych oraz wpływają korzystnie na bilans wodny, poprawiając mikroklimat. Są również ostoją bioróżnorodności, co pozwala zapewnić równowagę ekologiczną, czego przykładem jest obecność płazów, które są bioindykatorami czyli wskaźnikami zanieczyszczenia wód.
Dzięki zmianom w Prawie wodnym, wykonanie stawu o powierzchni nieprzekraczającej 5000 m2 oraz głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu, nie wymaga już pozwolenia wodnoprawnego. Wystarczy jedynie zgłoszenie do właściwego miejscowo nadzoru wodnego Wód Polskich. Staw może być napełniany wyłącznie wodami opadowymi, roztopowymi lub gruntowymi i służyć celom retencyjnym. Stawy rybne, rekreacyjne, służące do oczyszczania ścieków albo napełnianie w ramach usług wodnych wymagają pozwolenia wodnoprawnego.
Zgłoszenia wodnoprawnego dokonuje zakład, rozumiany jako osoba fizyczna lub przedsiębiorca, przed planowanym terminem rozpoczęcia wykonywania czynności, robót lub urządzeń wodnych. Zasięg oddziaływania nie może wykraczać poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, chyba że zakład posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem na wykonanie stawu.
Nowe przepisy umożliwiają każdemu z nas, bez pozwolenia wodnoprawnego, wykopanie stawu, który będzie mógł pomieścić potencjalnie do 15 mln litrów wody – tyle, ile 5 basenów olimpijskich! Pamiętajmy, że budowa zbiornika małej retencji to inwestycja na długie lata, która nie tylko się zwróci, ale i przyniesie korzyści. W każdym miejscu możemy zatrzymać wodę – co jest szczególnie ważne – tam gdzie spadła wraz z deszczem. Działając lokalnie, w ramach małej retencji, wspieramy ochronę zasobów wodnych w całymi kraju.
Polecamy Poradnik dobrych praktyk rolniczych, pokazujący w prosty sposób jak zwiększyć plony i retencję wody na swoich gruntach. Broszura dostępna poniżej:
Ponad 750 mln zł na inwestycje Wód Polskich w zlewniach rolniczych
Komisja Europejska 31 sierpnia ub.r. zaakceptowała strategiczną zmianę Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020, rozszerzając wsparcie w okresie przejściowym dla operacji „Zarządzanie zasobami wodnymi”, które będzie przyznawane w ramach poddziałania 4.3 „Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa”. Beneficjentem instrumentu są Wody Polskie, które we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi będą realizować zadania związane z budową lub przebudową urządzeń piętrzących w celu zwiększenia retencji korytowej w zlewniach rolniczych. Zgodnie z harmonogramem pierwsze nabory mogą zostać ogłoszone w drugim kwartale 2022 roku, zaś budżet operacji wynosi ponad 215 mln euro!
W oparciu o środki finansowe z PROW, zaplanowano realizację 196 zadań inwestycyjnych o wartości 590 mln zł do 2025 roku. Ponadto w ramach wdrażania założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych, Wody Polskie prowadzą 52 zadania o charakterze inwestycyjnym i 284 zadania o charakterze utrzymaniowym na ponad 1000 urządzeniach wodnych za ponad 160 mln zł. Realizacja założeń do 2025 roku zwiększy poziom retencji korytowej do ponad 156 mln m wody, nawadniając 62 tys. ha gruntów będących w zasięgu oddziaływania tych urządzeń. Łącznie to niemal 250 zadań inwestycyjnych i blisko 300 zadań utrzymaniowych na kwotę ponad 750 mln zł, zaplanowanych do realizacji w zlewniach rolniczych do 2025 roku.
Dzięki działaniom w ramach retencji korytowej, przywrócona zostaje dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, która zapewnia odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy. Spowolnienie odpływu wód w rzekach zwiększa retencję wód w ich korytach, umożliwiając zachowanie przepływów środowiskowych w okresach niżówkowych. Właśnie wtedy, na wybranych rzekach i kanałach jest prowadzone czasowe podpiętrzanie wód z wykorzystaniem jazów, zastawek i innych urządzeń piętrzących. Podniesienie poziomu wody w ich korytach pozwala na przekierowanie wód do systemów rowów melioracyjnych połączonych z tymi ciekami. Efektem jest wzrost poziomu wód gruntowych na okolicznych terenach. Tylko dzięki dotychczasowym działaniom z zakresu retencji korytowej zwiększyliśmy krajowy wskaźnik retencji wód do 7%.
Zmiana struktury opadów wymusza na nas wdrożenie inwestycji, które pozwolą nam umiejętnie zagospodarować każdą kroplę wody już momencie, gdy spada na ziemię. Tylko działania kompleksowe, łączące elementy retencji naturalnej i sztucznej oraz działania techniczne i nietechniczne będą skuteczną odpowiedzią na problem suszy w Polsce.
