4 i 5 września we Wrocławiu odbył się 2. Kongres Wodny organizowany przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Pod hasłem: „Doświadczenia, wyzwania, rozwiązania – przyszłość gospodarki wodnej”, kilkudziesięciu specjalistów ze świata nauki, biznesu i administracji dyskutowało na najważniejsze tematy dotyczące gospodarki wodnej. Wydarzenie było forum wymiany poglądów, doświadczeń, dobrych praktyk i postulatów, integrując różne środowiska wokół kluczowych wyzwań, w zakresie zaopatrzenia w wodę, inwestycji mających na celu ochronę przed powodzią i suszą oraz troskę o ekosystemy wodne. Patronat honorowy nad Kongresem objął Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki.
2. Kongres Wodny uroczyście zainaugurowali minister Marek Gróbarczyk, pełnomocnik rządu ds. gospodarki wodą oraz inwestycji w gospodarce morskiej i wodnej oraz Krzysztof Woś, prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Prezes Krzysztof Woś wprowadził zgromadzonych do tematyki debat Kongresu, mówiąc o konieczności prowadzenia racjonalnej gospodarki wodnej w dobie postępujących zmian klimatu. W swoim wystąpieniu podkreślił potrzebę debaty o stojących przed branżą wyzwaniach oraz konieczność współpracy przy realizacji strategicznych inwestycji w gospodarce wodnej.
- Racjonalna gospodarka wodna w dobie postępujących zmian klimatu wymaga poważnych działań. Kluczową sprawą jest zapewnienie bezpieczeństwa społecznego, gospodarczego i środowiskowego oraz współpraca przy realizacji strategicznych inwestycji - powiedział prezes Krzysztof Woś.
Minister Marek Gróbarczyk przypomniał, że woda jest przyszłością dlatego już dziś potrzebne są konkretne działania dla zachowania jej zasobów. Minister zainicjował program „Woda dla Polski”, którego celem jest zwiększenie krajowego poziomu retencji wód do 20% w ciągu 8 lat. Minister zaznaczył, że osiągnięcie tego celu będzie możliwe przez budowę krajowego systemu wodnego, w skład którego wejdzie 400 zbiorników retencyjnych oraz sieć kanałów i centrów dystrybucji wody.
5-lecie Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie
Kongres był miejscem do podsumowania dotychczasowej działalności Wód Polskich i przedstawienia planów inwestycyjnych na kolejne lata. Prezes Wód Polskich Krzysztof Woś w prezentacji otwierającej część merytoryczną kongresu mówił o skali realizowanych przedsięwzięć, przypominając że Wody Polskie realizują średnio ponad 250 inwestycji rocznie, a wartość wszystkich prowadzonych aktualnie zadań w gospodarce wodnej przekracza 20 mld zł. Prezes podkreślił, że w Programie Planowanych Inwestycji znajduje się kolejne 1800 zadań do realizacji, które pozwolą zwiększyć bezpieczeństwo społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Wody Polskie są największym inwestorem infrastruktury gospodarki wodnej. W okresie 5 lat zrealizowały prawie tysiąc inwestycji, które w większości przypadków mają charakter wielofunkcyjny. Gospodarka wodna to jeden wielki system naczyń połączonych, bo te wszystkie zadania, mniejsze i większe, składają się na nasze wspólne osiągniecie, czyli zapewnienie lepszej jakości wody i skuteczne działanie przeciwpowodziowe oraz przeciwsuszowe, które poprawiają bezpieczeństwo wodne mieszkańców Polski. Wody Polskie przejęły zadania należące do tej pory do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz Wojewódzkich Zarządów Gospodarki Wodnej. Do organów Wód Polskich w latach 2018 – 2022 wpłynęło ponad 138 tysięcy wniosków o udzielenie pozwolenia wodnoprawnego lub ustalenie kolejnego okresu obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Zgodnie z zapisami ustawy o rewitalizacji rzeki Odry, Wody Polskie pracują nad przygotowaniem Programu odbudowy środowiska ichtiofauny, a następnie wraz z ministrem właściwym do spraw rybołówstwa, będą go wdrażać. Wody Polskie opracowały Plan Gospodarowania Wodami. Dokument ma na celu uwzględnienie wszystkich potrzeb interesariuszy: przemysłu, rolnictwa, przedsiębiorstw komunalnych, w kontekście zmian klimatu, które mają istotny wpływ na gospodarkę wodną. Dokument jest aktualizowany co sześć lat. Grunty i urządzenia wodne administrowane przez Wody Polskie mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej. Chcemy szczególnie inwestować w odnawialne źródła energii, dywersyfikując źródła pozyskiwania prądu. Będą to nie tylko elektrownie wodne, ale także wiatrowe.
Uroczystym elementem tej części wydarzenia było wręczenie odznaczeń Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej dla pracowników Wód Polskich w uznaniu ich zasług na rzecz funkcjonowania i rozwoju gospodarki wodnej w Polsce. Wręczono również wyróżnienia Prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie za szczególne zaangażowanie oraz rzetelne wykonywanie obowiązków. Zgromadzeni na sali uczestnicy Kongresu mieli okazję obejrzeć przygotowany, specjalnie na tę okazję, film o pracownikach Państwowego Gospodarstwa Wodnego – blisko 7 000 ludzi tworzących gospodarkę wodną i na co dzień dbających o nasze bezpieczeństwo wodne.
Woda najcenniejszym zasobem ludzkości – sześć paneli dyskusyjnych o znaczeniu zasobów wodnych
Panel otwierający dwudniową debatę, który poprowadził prezes Woś, przedstawił osiągnięcia i cele Wód Polskich z perspektywy efektów działania zastępców prezesa Wód Polskich i nadzorowanych przez nich pionów. Wojciech Skowyrski, Zastępca Prezesa ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą wymienił największe sukcesy inwestycyjne Wód Polskich. Przytoczył przykład zbiornika Racibórz Dolny, Wrocławskiego Węzła Wodnego, polderów w Kotlinie Kłodzkiej czy zabezpieczenie Sandomierza, który kluczowymi inwestycjami z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej milionów mieszkańców. Skowyrski zaznaczył, że w gospodarce wodnej coraz poważniejszym problemem jest susza, dlatego wdrażane są programy mające na celu zwiększenie retencji wód. Paweł Rusiecki, Zastępca Prezesa ds. Zarządzania Środowiskiem Wodnym przyznał, że proces zatwierdzania taryf wodno-ściekowych był dla Wód Polskich prawdziwym wyzwaniem. Wspomniał, że grupa ekspertów musiała przeanalizować tysiące wniosków spływających z przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. Rusiecki wyraził nadzieję, że Wody Polskie będą nadal w kolejnych latach regulatorem cen za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, by reprezentować interesy mieszkańców i chronić ich przed nieuzasadnionymi wzrostami cen. Janusz Wrona, Zastępca Prezesa ds. Usług Wodnych zaznaczył, że w momencie powstania Wody Polskie musiały zmierzyć się z analizą 20 tysięcy wniosków o pozwolenie wodnoprawne. Zaznaczył, że specustawa odrzańska przyzna Wodom Polskim większe uprawnienia do kontroli stanu wód. Wyjaśnił, że dzięki powołaniu Inspekcji Wodnej możliwa będzie sprawniejsza kontrola i szybsze reagowanie w razie wykrycia nieprawidłowości.
Czy renaturyzacja jest odpowiedzią na zmiany klimatu?
Pierwszy dzień panelowych dyskusji z ekspertami otworzył Przemysław Gruszecki, Dyrektor Departamentu Zarządzania Środowiskiem Wodnym w PGW Wody Polskie. Rozmawialiśmy o bioróżnorodności, renaturyzacji i jej znaczeniu w dobie zmian klimatu. Eksperci podkreślili znaczenie edukacji wodnej. Wiedza o funkcjonowaniu systemu wód, ekosystemów i tego, co możemy zrobić już dzisiaj, aby skutecznie chronić nasze zasoby wodne, jest niezbędna, abyśmy mogli osiągnąć nasze cele. Odnieśli się także do znaczenia słowa Renaturyzacja i podkreślili, że jest ona możliwa, ale nie wszystkie rzeki w Polsce można renaturyzować, to kwestia podjęcia działań ludzkich na rzecz odbudowy ekosystemów i dążenia do osiągnięcia przez nie stanu naturalnego. Odpowiadając na zadane w tytule panelu pytanie, uczestniczący w dyskusji goście stwierdzili, że da się zrenaturyzować systemy, które są mało przetworzone lub będą w stanie funkcjonować, w momencie, kiedy damy im przestrzeń na regenerację. Podczas panelu zwrócono uwagę na powszechnie funkcjonujące opinie o betonowaniu rzek. Odnosząc się do tego, podkreślono, że rzek się nie prostuje, nie betonuje i nie pogłębia.
Czy grozi nam kryzys wodny?
Drugi panel dyskusyjny poświęcony był zagadnieniom powodzi i suszy, a także nowoczesnym rozwiązaniom hydrotechnicznym, mającym na celu przeciwdziałanie tym zagrożeniom. Moderator Przemysław Sobiesak, Dyrektor Departamentu Przygotowania i Realizacji Inwestycji PGW Wody Polskie poprowadził dyskusję, w której paneliści szukali odpowiedzi na pytanie: czy grozi nam kryzys wodny? W trakcie dyskusji eksperci zwrócili uwagę, że nie ulega wątpliwości, że kryzys wodny jest już obecny. Jest to jednak głównie kryzys jakościowy, który dotyka całego świata. Kryzys ilościowy występuje okresowo, ale w związku ze zmianami klimatu niestety narasta. Jednocześnie podkreślili, że jesteśmy na początku tego kryzysu, dlatego musimy jak najszybciej wdrażać działania, bo czas odgrywa tutaj kluczową rolę. Cywilizacja i urbanizacja są czynnikami, które najszybciej degradują systemy wodne. Jesteśmy zdrowsi, jesteśmy czystsi, żyjemy coraz dłużej, ale mamy coraz mniej wody. Eksperci podkreślili, że obecnie powinniśmy inwestować w te działania, które będą odwracały złe tendencje. Na kryzys wodny musimy reagować tak, jak potrafimy, zaczynając od zmian legislacyjnych. Musimy realizować zadania zarówno przeciwsuszowe, jak też przeciwpowodziowe. Należy skupić się na tej infrastrukturze, którą już mamy i modernizować to, co przez lata było niedoinwestowane. Z drugiej strony należy inwestować w nowoczesne, inteligentne i wielofunkcyjne zbiorniki, aby zabezpieczały jak największy obszar i liczbę mieszkańców naszego kraju przed powodzią, a w okresach suszy zapewniały dostęp do wody.
Gospodarka wodno-ściekowa: wczoraj, dziś i jutro
Trzeci panel dyskusyjny, który poprowadziła Joanna Kidzińska, dyrektor Departamentu Gospodarki Wodno-Ściekowej PGW Wody Polskie poświęcony był zagadnieniom z obszaru zarządzania gospodarką wodno-ściekową. Zaproszeni do dyskusji eksperci wspomnieli, że w 2023 został wdrożony cykl interwencyjny, który był wynikiem zeszłorocznej sytuacji odrzańskiej. Rola Inspektoratu Ochrony Środowiska jest niezwykle istotna z punktu widzenia bezpieczeństwa ekologicznego. Patrząc w perspektywie lat, mamy znaczną poprawę jeśli chodzi o wyniki kontroli realizowanych przez inspekcję ochrony środowiska. Jedną z danych, która cieszy jest fakt, że w kontrolach, które objęły udzielone pozwolenia wodnoprawne nie stwierdzono przekroczeń określonych w nich, dopuszczalnych norm. Przed gospodarką wodną stoi mnóstwo wyzwań, obecnie to jedna z gałęzi gospodarki wodnej, która wymaga największego inwestowania. Eksperci mówili także o procesie taryfikacji, uznając ze jego reforma zbierająca kompetencje Regulatora w jednym organie, jakim są Wody Polskie była dobrym krokiem, ponieważ to kluczowe aby ocena wszystkich wniosków taryfowych była skupiona w jednych rękach. Tylko w takiej sytuacji możemy liczyć na transparentność i właściwą ochronę konsumentów. Podczas dyskusji wskazano, że proces taryfikacji jutra to przejście na zupełnie elektroniczny system przyjmowania wniosków i to jest głównym wyzwaniem na dzisiaj.
Bez wody nie ma życia
Panel dyskusyjny poświęcony holistycznemu spojrzeniu na korzystanie z wód, zwłaszcza w aspekcie wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej UE i rozpoczął drugi dzień kongresowych dyskusji. Moderatorem debaty była Anna Wiśniewska - Dyrektor Departamentu Usług Wodnych w PGW Wody Polskie.
W panelu Bez wody nie ma życia, rozmawialiśmy o znaczeniu tego najcenniejszego zasobu naszej planety. Moderatorka dyskusji Anna Wiśniewska, Dyrektor Departamentu Usług Wodnych w PGW Wody Polskie przypomniała, że 3 % światowych zasobów wody nadaje się do wykorzystania przez człowieka. Korzystanie z tych zasobów musi być w jakiś sposób uregulowane. Jednym z dokumentów, który ma na calu poprawę stanu wód jest Ramowa Dyrektywa Wodna, ale czy określone w dokumencie cele są możliwe do osiągnięcia w wyznaczonym czasie? Podczas dyskusji eksperci podkreślili, że wszyscy chcielibyśmy osiągnąć te cele jak najszybciej, ale jest bardzo realne, że nie uda nam się tego zrobić w czasie, który sobie na to wyznaczyliśmy. Zaznaczyli wręcz, że idealnego stanu wód, jakiego byśmy sobie życzyli, nie osiągniemy nigdy. Natomiast, aby osiągnąć przynajmniej dobry ich stan wszyscy musimy pójść na pewne ustępstwa, oszczędności, wdrażać dobre nawyki i mocno inwestować. Aby poprawić stan wód potrzebujemy rozwiązań z zakresu budowania zielonej infrastruktury. Jak najszybciej powinniśmy wdrożyć dobre nawyki i już dzisiaj zacząć ją po prostu oszczędzać i wdrażać nowoczesne rozwiązania na rzecz jej ochrony. Podsumowując dyskusję, uczestniczący w niej goście zgodnie stwierdzili, że nie ma prostych rozwiązań i recept, które moglibyśmy wystawić, aby poprawić stan naszych wód. W momencie kiedy zaczynają ścierać się potrzeby różnych grup interesariuszy, zaczynamy tracić wizję wspólnego celu, dlatego tak ważne są debaty i rozmowy, w ramach których możemy wypracowywać dobre rozwiązania i szukać wspólnych rozwiązań. Niezbędna jest także edukacja, ale musimy się zastanowić kogo i jak powinniśmy edukować. Wiemy, że przemysł musi funkcjonować, postępu który się dokonał nie możemy zatrzymać. Trzeba ten postęp wykorzystać i iść w kierunku nowoczesnych rozwiązań, np. zamykać obieg wody w ciągu produkcyjnym.
Środowiskowe, społeczne i gospodarcze użytkowanie obiektów gospodarki wodnej
Kongres Wodny zamknęliśmy panelem Środowiskowe, społeczne i gospodarcze użytkowanie obiektów gospodarki wodnej, w którym rozmawialiśmy o prowadzonych działaniach i planach dotyczących rozwoju śródlądowych dróg wodnych użytkowanych zarówno transportowo, jak też turystycznie. Uczestnicy debaty przypomnieli, że w 2022 r. w Polsce żeglugą śródlądową przetransportowano ok. 2 mln ton ładunków, a w ujęciu pracy przewozowej wykonano 445 mln tonokilometrów. W UE mamy 41 tysięcy kilometrów dróg wodnych, po których pływa 20 tysięcy statków, na których pracuje 44 tysiące pracowników. Przewozi się do roku 500-600 mln ton, a wykonuje się 19 mld tonokilometrów pracy przewozowej. Na rozwoju Odrzańskiej Drogi Wodnej zależy portom w Szczecinie i Świnoujściu, dlatego tak ważne gospodarczo jest stworzenie odpowiednich warunków dla żeglugi śródlądowej na zapleczu portów. Eksperci podkreślili, że należy pamiętać, że drogi wodne to nie tylko żegluga towarowa. Infrastruktura na szlakach żeglownych jest wielofunkcyjna, użytkowana przez społeczeństwo (turystykę wodną) i żeglugę pasażerską, która – w przeciwieństwie do przewożonych ładunków – odnotowała zwiększone zainteresowanie. W tym zakresie wiodące w kraju są Mazury, gdzie przez ostatnie lata realizowany jest szereg inwestycji na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Uczestnicy dyskusji zwrócili uwagę iż, żegluga śródlądowa wzmacnia potencjał przeładunkowy portów, zatem ważne jest utrzymanie parametrów dróg wodnych, by zachować ciągłość logistyczną. Przytoczono przykład portów w Antwerpii i Rotterdamie, gdzie ponad 30% przeładunków odbywa się drogą wodną śródlądową, a w planach na następne lata jest jego zwiększenie. Porównali, że żegluga śródlądowa bierze udział tylko w 1% przeładunków w polskich portach, zatem potencjał rozwojowy jest ogromny. Drogi wodne to najlepsza alternatywa do transportu ładunków wielkogabarytowych. Jako przykład przytoczono realizację 80 dużych transportów na Wiśle przez Orlen od stycznia 2023 roku, z których największy – rekordowy w historii Polski – przewoził 850 ton ładunku. Podkreślili, że żegluga śródlądowa to także szansa na rozwój logistyczny wielkich ośrodków miejskich.
Woda dla Polski – plan działania dla zachowania zasobów wodnych
Podsumowując wydarzenie Krzysztof Woś, Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie wyraził ogromną satysfakcję, że kongres zgromadził różnorodnych ekspertów, którzy rozmawiali z przedstawicielami administracji oraz Wód Polskich na temat środowiska wodnego, wysuwając swoje żądania i oczekiwania. Wskazał, że powinniśmy się wzajemnie słuchać, żeby wyciągać wnioski i poszukiwać najlepszych rozwiązań.
– Zmiany klimatu powodują coraz większe perturbacje w różnych obszarach zapotrzebowania na wodę, dlatego już dzisiaj musimy podejmować i podejmujemy działania, żeby móc ograniczać i eliminować te zagrożenia. Dla skutecznej realizacji naszych celów potrzebna jest zmiana świadomości i edukacja każdego z nas. Woda jest dobrem, o które musimy dbać i robić wszystko, żeby była dostępna dla nas i dla przyszłych pokoleń, a działania inwestycyjne są niezbędne żeby to osiągnąć. Musimy nauczyć się lepiej magazynować wodę, żeby jej dostępność była większa i tutaj będą potrzebne kompromisy wszystkich interesariuszy poszukujące najlepszych rozwiązań, z jednej strony dla zapewnienia jak największej ilości wody, a z drugiej realizowane z jak najmniejszą ingerencją w środowisko naturalne – mówił Krzysztof Woś.
Kongres zgromadził 400 uczestników stacjonarnie oraz kilkaset osób oglądających relację on-line. Podczas dwudniowego wydarzenia odbyło się sześć dyskusji panelowych dotyczących wyzwań, jakie stoją przed gospodarką wodną w dobie zmian klimatu, a także perspektyw, jakie w tym obszarze widzą eksperci. Mówiliśmy o kryzysie wodnym, dobrych praktykach renaturyzacji, proekologicznym podejściu do budownictwa wodnego oraz środowiskowych i społecznych funkcjach infrastruktury hydrotechnicznej. Eksperci przypomnieli o zagrożeniach jakie wiążą się z wodą: powodziach i suszy i podkreślili konieczność działania w zakresie odpowiedniej ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy.
Motto tego Kongresu Wodnego, które wybrzmiało na jego początku – Woda dla Polski – to pewien kierunek działania na przyszłe lata. Woda potrzebna jest wszystkim, to najważniejszy element środowiska. Bez wody nie ma życia i działalności gospodarczej. O wodę musimy szczególnie dbać i mamy tego pełną świadomość. Frekwencja na 2. Kongresie Wodnym pokazuje, że jest to wydarzenie, które wpisało się na stałe w harmonogram najważniejszych imprez branżowych.
