Z początkiem listopada wchodzimy w nowy rok hydrologiczny. Miniony – możemy uznać za rok ekstremalnych zjawisk, ponieważ występowały w nim zarówno powodzie, jak i susza. Poniżej przedstawiamy krótkie podsumowanie roku hydrologicznego 2021 oraz prognozę pogody na zimę.

Na świecie katastrofalne w skutkach powodzie nawiedziły między innymi Niemcy, Belgię i Włochy, także USA oraz Indie i Chiny. W Polsce z końcem 2020 roku oraz w 2021 roku obserwowane były lokalne podtopienia. Susza w ciągu roku utrzymywała się przede wszystkim w północno-zachodniej regionach kraju. W wielu rzekach utrzymywały się niskie stany wody. Niżówki są obserwowane również obecnie (mapa poniżej). Rok hydrologiczny zamknął bilans wodny korzystnie w obszarze dorzecza Wisły oraz niekorzystnie dla dorzecza środkowej i dolnej Odry oraz rzek Przymorza, zlewni Warty, Noteci na północy kraju.

Reakcja zlewni rzek na roztopy oraz na opad jest bardzo widoczna. Pod względem wysokich stanów wód (wezbrań) w tym sytuacji powodziowych, najwięcej takich zdarzeń odnotowano w lutym i sierpniu tego roku. W pozostałych miesiącach dominowały niskie i średnie stany wód (ok. 87% odczytów stanów wody na wodowskazach w całym kraju to stan średni i niski; stany średnie to 62,1%).

Warunki pogodowe – prognoza na zimę 2021/2022

Według IMGW-PIB – w grudniu średnia miesięczna temperatura powietrza w całej Polsce powinna mieścić się w zakresie normy. Według globalnych długoterminowych modeli pogodowych i regionalnych modeli opracowywanych w IMGW-PIB, średnia temperatura powietrza w nadchodzącym okresie zimowym 2021/2022 r. w całej Polsce mieścić się powinna w zakresie normy wieloletniej z lat 1991-2020. Nieznacznie chłodniejszymi miesiącami okazać się mogą styczeń (zwłaszcza na południu kraju) oraz marzec (pierwsza dekada). Suma opadów atmosferycznych najprawdopodobniej będzie kształtować się powyżej normy wieloletniej lub w normie. Jako bardziej suchy zapowiada się luty w południowej części kraju oraz marzec.

Polska znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego, który charakteryzuje się bardzo dużą zmiennością warunków pogodowych, zarówno w ciągu roku, jak i poszczególnych miesięcy. Nie jest możliwe precyzyjne prognozowanie ekstremalnych zjawisk meteorologiczno-hydrologicznych z dużym wyprzedzeniem czasowym. W prognozach długoterminowych nie podaje się informacji o pogodzie na dany dzień, lecz przewiduje się ogólne trendy, jakie mogą wystąpić w okresie danego miesiąca. Za pomocą takich parametrów jak średnia miesięczna temperatura powietrza oraz miesięczna suma opadów atmosferycznych prognozuje się, czy dany miesiąc będzie cieplejszy, chłodniejszy, bardziej suchy, lub bardziej mokry niż normalnie (poniżej normy, w normie, powyżej normy). Aby określić potencjalne zagrożenia w nadchodzącym okresie zimowym (grudzień 2021 r. – marzec 2022 r.) posłużono się głównie statystykami, tj. normami klimatologicznymi dla lat 1991-2020 dla dziewiętnastu miast w Polsce (miasta wojewódzkie + Koszalin, Zakopane i Suwałki). Należy pamiętać, że prognoza jest orientacyjna, ma charakter eksperymentalny i może ulec zmianie.

Z podanych prognoz wysuwa się optymistyczny wniosek dla zasobów wodnych; nie wystąpią miesiące ponadnormatywnie ciepłe (nie będzie wzrostu parowania), nie powinien również wystąpić deficyt opadów.

Zasilanie opadem jest niezwykle istotne dla odbudowy zasobów wodnych (szczególnie po notowanych w ostatnich latach suszach). Tegoroczne deficyty opadów w województwie zachodniopomorskim pomorskim i wielkopolskim doprowadziły do powstania suszy hydrogeologicznej w pierwszym poziomie wodonośnym. Przez co lokalnie pojawiały się trudności w eksploatacji płytkich ujęć wód podziemnych, w tym indywidualnych studni gospodarskich. Niski poziom wód podziemnych stwarza zagrożenie dla także dla komunalnych lub przemysłowych ujęć ujmujących pierwszy poziom wodonośny.

Sytuacja hydrologiczna wskazuje, że konieczne są inwestycje zwiększające możliwość retencji, co wpływa korzystnie na bilans wodny.

 
Źródło: PIG-PIB - Prognoza sytuacji hydrogeologicznej w strefach zasilania i poboru wód podziemnych - listopad 2021 r

Konsultacja opracowania: dr Małgorzata Stolarska - kierownik zespołu naukowego, który opracował Plan Przeciwdziałania Skutkom Suszy

 ***

Na jesieni mieliśmy do czynienia z niespotykaną o tej porze roku od ponad 80 lat powodzią. W sezonie zimowym niezbędne było prowadzenie akcji lodołamania z powodu wezbrań i utworzenia groźnych zatorów lodowych. Okres wiosenno-letni był czasem intensywnych opadów nawalnych wywołujących lokalne podtopienia. Jednocześnie w wielu regionach kraju utrzymywała się susza, a po przejściu fal wezbraniowych w większości rzek utrzymywał się niski stan wód. Sytuacja hydrologiczna wskazuje, że dla zrównoważonej gospodarki wodnej konieczne jest zwiększanie retencji w celu ochrony przed powodziami i suszami. Dlatego w Wodach Polskich monitorujemy zjawisko suszy, kontrolujemy stan wody w rzekach i prowadzimy kompleksowe inwestycje, by zmniejszyć zagrożenie ekstremalnymi zjawiskami! Każdego roku realizujemy tysiące zadań, a ich kwota przekracza obecnie 20 mld zł.

Jednocześnie mieliśmy do czynienia z suszą i wezbraniami. Po lewej: Stan na 7 sierpnia 2021. Po prawej: Stan na 1 września 2021. Kolor szary: susza. Kolory czerwono-pomarańczowe: wezbrania.Źródło: IMGW-PIB