Już czas przywrócić mokradła – to hasło tegorocznego Światowego Dnia Mokradeł. Cenne obszary wodno-błotne pełnią szereg funkcji – istotnych zarówno w świecie przyrody, jak i człowieka. W związku z tym niezbędne jest ich zachowanie, a także odtwarzanie. Celem Wód Polskich jest zwiększanie retencji wód i ograniczanie negatywnych skutków zmian klimatu, co działa też na korzyść mokradeł.

Mokradła są niezwykle ważne dla naszego ekosystemu i pełnią szereg funkcji istotnych z punktu widzenia gospodarki wodnej. Są rezerwuarem wody i flirtem zanieczyszczeń, ograniczają skutki suszy i powodzi. Są też ostoją bioróżnorodności i cennym elementem krajobrazu. Niestety zagrożeniem dla mokradeł jest m.in. intensywny rozwój rolnictwa oraz dynamiczna urbanizacja. Dlatego koniecznością jest podejmowanie działań dla zatrzymywania wody w zlewni, odbudowy zasobów wodnych i odtwarzania mokradeł. Wody Polskie podejmują działania dla zwiększenia naturalnej retencji, by zachować cenne przyrodniczo ekosystemu i zaadaptować nasz kraj do postępujących zmian klimatu.

Wody Polskie współpracują z innymi instytucjami na rzecz odtwarzania i ochrony mokradeł

W ramach rekultywacji terenów pokopalnianych we wschodniej Wielkopolsce realizowanej przez ZE PAK S.A. przy wsparciu Wód Polskich nastąpi odbudowa zasobów jezior Pojezierza Gnieźnieńskiego na poziomie 75 mln m³, utworzenie nowych zbiorników wodnych o łącznej pojemności przekraczającej 370 mln m³, odbudowa zasobów wód podziemnych w ilości ponad 500 mln m³, a także odtworzenie mokradeł na obszarze kilku tysięcy hektarów!

Rekultywacja obszarów pokopalnianych we wschodniej Wielkopolsce realizowana przez ZE PAK we współpracy m.in. z Wodami Polskimi. Napełnianie zbiornika Kleczew. Fot. Wody Polskie

Wody Polskie dbają również o rozwój naturalnej retencji. Na Pomorzu ze wsparciem środków UE realizujemy dwa ważne projekty dla zwiększania naturalnej retencji wód. Wspólnie ze Słowińskim Parkiem Narodowym, odtwarzamy naturalne tereny zalewowe rzeki Łupawy, które zostały zamknięte wałami przeciwpowodziowymi niemal 100 lat temu. Dzięki temu lasy łęgowe, rosnące w starorzeczu, odzyskają swoje naturalne zasilanie w wodę. Rzeka odzyska swoje starorzecze na jesienią tego roku. Rozwijamy też małą retencję. W celu utrzymania bioróżnorodności ekosystemów wodnych na Pojezierzu Kaszubskim i w Borach Tucholskich wybudujemy zastawki na sześciu jeziorach regionu. Efektem realizacji inwestycji jest zachowanie istniejących stosunków wodnych i zabezpieczenie przed obniżaniem się poziomu wody w jeziorach, co stanowiłoby zagrożenie dla istniejącej bioróżnorodności w tych akwenach. Utrzymane zostaną warunki dla rozwoju turystyki i działalności rolniczej przez wzmocnienie odporności obszaru na suszę i powodzie.

Przykład retencji jeziornej: Jezioro Głęboczek przed i po montażu progu stabilizującego. RZGW Gdańsk. Fot. Wody Polskie

Rewitalizujemy też tereny nadwarciańskie w Poznaniu. Dotychczasowe umocnienia rzeki zostaną poddane gruntownej rewaloryzacji. Z obecnego ekosystemu zostaną wyeliminowanie płyty betonowe, które ograniczają wchłanianie wody do gruntu. Podejmowane działania ukierunkowano na rozwiązania proekologiczne - zostaną wykorzystane materiały naturalne, tj. kamień, drewno, maty biodegradowalne i rośliny, które wzmocnią swoimi korzeniami konstrukcję. Pozwoli to na rozszczelnienie powierzchni skarp przyczyniając się do zwiększenia retencji gruntowej oraz odpływu powierzchniowego na rzecz gruntowego. Dzięki takiemu zabiegowi nastąpi poprawa funkcjonalności skarp oraz renaturyzacja brzegów, a woda dzięki zastosowaniu materiałów proekologicznych zostanie poddana naturalnej filtracji. Przyjęte rozwiązania zabezpieczą brzegi rzeki przed erozją, która stwarza zagrożenie dla przyległej infrastruktury i pogarsza warunki przepływu wód wezbraniowych.

Odbetonowywanie brzegów rzeki Warty w Poznaniu. Fot. Wody Polskie

Realizując inwestycje przeciwpowodziowe zapewniamy rzekom przestrzeń. W przyjazny sposób dla ludzi i środowiska zostanie przeprowadzana także rozbudowa ponad 10 kilometrowego odcinka obustronnych obwałowań rzeki Łęg. Wał lewy zostanie rozbudowany od strony odpowietrznej, co pozwoli uniknąć konieczności wycinki drzew i znacznie ograniczy ingerencję w zlokalizowane w międzywalu siedliska przyrodnicze. Wał prawy zaś będzie poszerzony w kierunku strony odwodnej, dzięki czemu teren zawala pozostanie w stanie niezmienionym, co pozwoli uniknąć konieczności wysiedleń i wyburzeń zlokalizowanych tam obiektów mieszkalnych. Ponadto pojemność retencji dolinowej międzywala nie ulegnie zmniejszeniu. Wybudowane w ekspresowym tempie obwałowania Wisłoki i potoku Kiełbowskiego znacząco odsunięto od koryta rzecznego, co umożliwia swobodne wylewanie rzeki. To nowatorskie podejście pozwala na zwiększenie powierzchni terenów zalewowych w międzywalu Wisłoki. Dzięki temu można zatrzymać wody wezbraniowe w dolinie, wpływając na bezpieczeństwo powodziowe przez osłabienie siły wody, dając jej możliwość rozlania się na większej przestrzeni. Jednocześnie umożliwia to stabilizację poziomu wód gruntowych w jej otoczeniu, co działa korzystnie na ekosystemy w okresie niżówek. Z kolei obwałowania Ropy w rejonie Osobnicy zostały odsunięte od koryta rzeki, dzięki czemu dają możliwość rozlania się wodzie w czasie wezbrania.

Poszerzone międzywale obwałowań Wisłoki i potoku Kiełbowskiego. Fot. Wody Polskie

Odtwarzanie mokradeł w Planie przeciwdziałania skutkom suszy

Odbudowa mokradeł stanowi jedno z priorytetowych zadań ujętych w katalogu działań Planu przeciwdziałania skutkom suszy. Realizacja tego działania spowoduje odtworzenie naturalnych zdolności retencyjnych koryt i dolin rzecznych, terenów podmokłych, w tym ekosystemów bagien i torfowisk, a zatem zwiększenie retencji naturalnej. Przywrócenie ekosystemom tej zdolności wpłynie na spowolnienie odpływu wód ze zlewni, zwiększenie ilości zasobów dyspozycyjnych oraz wzrost odporności terenów na wystąpienie skutków suszy. Działania te przyczynią się też do zwiększenia retencji krajobrazowej z jednoczesnym zachowaniem środowiska naturalnego, co wpłynie na wzrost bezpieczeństwa powodziowego i poprawę stanu wód.

W ramach zadania, wykonywana jest budowa i przebudowa urządzeń wodnych, jak również działania nietechniczne umożliwiające zwiększenie retencji naturalnej oraz przedsięwzięcia zmierzające do zmian korzystania z zasobów wodnych dla poprawy funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych. Działanie obejmuje zarówno przedsięwzięcia techniczne, jak i renaturyzacyjne i renaturalizacyjne w dolinie w celu przywrócenia funkcji ekosystemów zależnych od wód i terenów podmokłych oraz zdolności retencyjnej koryt i dolin rzecznych. Przy realizacji działań należy uwzględniane są zapisane w drugiej aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy informacje dotyczące renaturyzacji wód powierzchniowych.

Retencja jeziorna - wyremontowane zastawki na jeziorach Starogrodzkim Południowym i Północnym w ramach zPKZW. Fot. Wody Polskie

Więcej o mokradłach

Każdy z nas swoimi wyborami wpływa pośrednio lub bezpośrednio na stan mokradeł, dlatego dla ich ochrony niezbędna jest współpraca na różnych szczeblach i działanie razem globalnie i lokalnie. Wody Polskie od lat wspierają działania na rzecz retencji wód, w tym retencji krajobrazowej, obejmującej ochronę mokradeł i wzrost ich znaczenia. Zapraszamy do przeczytania naszych przekrojowych artykułów poświęconych tematyce mokradeł i działaniom podejmowanym dla ich ochrony:

https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/2424-wody-polskie-dzialamy-dla-ludzi-i-mokradel

https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1632-mokradla-miejskie-przeszlosc-i-przyszlosc

https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/915-swietujemy-swiatowy-dzien-mokradel